Title Image

Onderzoeksproject Nieuw WiJ

Onderzoeksproject 2009-2013

Op zoek naar een nieuw wij in Nederland

 

Het onderzoeksprogramma ‘Op zoek naar een nieuw wij in Nederland’ is gerelateerd aan project W!J. Net als de multimediale website www.nieuwwij.nl richt ook het onderzoek zich op het overbruggen van de wij/zij tegenstellingen in Nederland: verlichten versus gelovigen; autochtonen versus allochtonen, etc. Wat is nodig om een ‘nieuw wij’ te vinden dat niet berust op uitsluiting maar dat er in slaagt om alle Nederlanders een thuisgevoel te geven?

 

Een groep onderzoekers, afkomstig uit verschillende disciplines, werkt op freelance basis aan het onderzoek naar verschillende ‘wij-vormen’. De deelonderzoeken richten zich op:

 

Jongeren en W!J
‘Geloof is een zoektocht geworden’ (Alma Lanser)
Volgens Alma Lanser is geloven een ontdekkingsreis geworden. Vroeger bepaalde de kerk de inhoud van ons geloof. Tegenwoordig proberen we ook zelf op zoek te gaan naar wat geloof voor ons betekent. De nodige informatie krijgen we via internet of tijdens gesprekken met elkaar. Zo maken we in iedere situatie samen nieuwe geloofsbetekenissen.

 

School en W!J
‘In het profiel van een school ontbreekt vaak de stem van kinderen’ (Bas van den Berg)
Scholen doen vaak hun best een plezierige school te zijn. Aan de ouders en de buitenwereld vertellen ze een wij-verhaal, daarin staan kinderen centraal en is iedere leerling uniek. Bas van den Berg onderzoekt de betrokkenheid van leerlingen bij hun school. Hoe verwoorden kinderen van tien, elf jaar hun betrokkenheid bij hun klas? Welke voorbeelden noemen ze waaruit verbondenheid blijkt? En hoe verhouden deze antwoorden zich met het officiële relaas van de school?

 

Onderwijs en W!J
‘Nadenken over zinvragen is de taak van elke pedagoog’ (Cok Bakker)
Nadenken over zinvragen in het onderwijs is niet alleen de taak van een christelijke school maar van iedere pedagoog. Het is daarbij de kunst om je eigen opvattingen als docent met de bestaande traditie te verbinden. Dat is nog niet zo eenvoudig. Veel scholen worstelen met hun identiteit. Cok Bakker stelt voor om het gesprek over identiteit anders aan te pakken: “Heb het niet over de religieuze grondslag van een school maar over de leerkrachten. W!J dat zijn de leerkrachten samen, de professionals die een school kleur en smaak geven. Het bespreken van wie ze samen wel of niet zijn, is al snel een gesprek over levensbeschouwing.”

 

Conflict en W!J
‘Door religie kan een conflict vertroebelen’ (Jaap van den Bosch)
Tussen 1999 en 2002 woedt er op de Molukken een oorlog tussen christenen en moslims, waarbij naar schatting 5.000 mensen omkomen en 500.000 mensen op de vlucht slaan. Directe aanleiding van de oorlog is een ogenschijnlijk kleine ruzie om een busritje. Het opstootje mondt uit in een religieuze strijd met deelnemers die willen vechten en sterven voor hun geloof. Jaap van den Bosch betrekt de gebeurtenissen op de Molukken op de Nederlandse samenleving. Ook in Nederland trekken we de grenzen tussen ‘wij’ en ‘zij’ geregeld op een merkwaardige wijze. Is de ander wel zo anders als we vermoeden of maken we hem anders omdat we denken te weten wat zijn religie inhoudt?

 

Society en W!J
‘Oude identificatiemodellen worden aangevuld met nieuwe vormen van solidariteit’ (Joep de Hart)
Joep de Hart bestudeert langetermijnveranderingen onder de Nederlandse bevolking. Volgens de socioloog worden oude identificatiemodellen (wij-gereformeerden, wij-Nederlanders, wij- partijleden, wij-Jordanezen etc.) in snel tempo aangevuld met nieuwe vormen van solidariteit of daardoor vervangen. Dat beïnvloedt de traditionele wijzen waarop mensen deelnemen aan de samenleving en hoe zij tegen zichzelf en andere bevolkingsgroepen aankijken.

 

Verslaving en W!J
‘Verslaafden genezen alleen in sociaal verband’ (Kees den Biesen)
Kees den Biesen doet onderzoek naar Dorp de Hoop in Dordrecht, waar de christelijke Stichting De Hoop zich voor verslaafden inzet. Vele vormen van verslaving komen voort uit een gebrek aan sociale bevestiging en eigenwaarde. Verslaafden genezen alleen als ze uit hun isolement stappen en zich laten opnemen in een sociaal verband. In het dorp ontwikkelen zij weer, of voor het eerst in hun leven, a sense of belonging. Dorp De Hoop biedt geen individuele hulpverlening dat zijn gasten alleen van hun verslaving afhelpt, maar een meerjarig vormingsprogramma. Daarin staan werk, opleiding, innerlijke genezing en sociale vaardigheden centraal.

 

Zondebok en W!J
‘Hoe vinden we vrede zonder zondebok?’ (André Lascaris)
André Lascaris onderzoekt hoe gemeenschap en verbondenheid mogelijk zijn in een tijd waarin individualisme hoogtij viert. Stel dat je toch een gemeenschap vormt, zet die gemeenschap zich dan af tegen andere groepen? Volgens antropoloog en literatuurdeskundige René Girard zijn we mimetische wezens: we volgen elkaar of bootsen elkaar na. Dat heeft enorme consequenties. We worden gemakkelijk rivalen. Die rivaliteit hef je op door schuld bij een derde te leggen: de zondebok. Roddelen is hiervan een goed voorbeeld: Er heerst onvrede in je kring, je gaat over iemand praten – die maak je zo tot zondebok – en het wordt reuze gezellig. Dit is een tamelijk onschuldig voorbeeld. In andere situaties kunnen de gevolgen voor de zondebok zeer ingrijpend zijn.

 

Queer en W!J
‘Wie bepaalt wat mannelijk en vrouwelijk is?’ (Marco Derks)
‘Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus’ luidt een bekende uitdrukking. Hiermee wordt bedoeld dat mannen en vrouwen wezenlijk van elkaar verschillen. Door het zo simpel te stellen, plaats je, de seksen tegenover elkaar, vindt Marco Derks. Onconventionele vormen van mannelijkheid en vrouwelijkheid worden veelal afgewezen. Er is in onze samenleving te weinig ruimte voor die andere vormen. En wie bepaalt eigenlijk wat mannelijk of vrouwelijk is?

 

Politiek en W!J
‘We zullen met een aantal Nederlandse tradities moeten breken’ (Markha Valenta)
Willen wij werken aan een pluriforme samenleving die ruimte, erkenning en mogelijkheden biedt aan allen die hier wonen, ongeacht hun cultuur, nationaliteit en identiteit, op een manier die overwegend als rechtvaardig en juist ervaren wordt? Of willen wij werken aan een homogene samenleving die ruimte, erkenning en mogelijkheden biedt aan haar burgers (en niet aan anderen) aan de hand van één gedeelde cultuur, nationaliteit en identiteit, op een manier die overwegend als rechtvaardig en juist ervaren wordt? Volgens Markha Valenta is dat de grote vraag van dit moment.

 

Moslim en W!J
‘Moslimjongeren zien zichzelf minder als vreemdelingen’ (Nora Asrami)
Nora Asrami onderzoekt de rol van religie bij de identiteitsontwikkeling van moslimjongeren. Jongvolwassenen die ouder zijn dan 25 jaar, hebben een andere positie in Nederland dan hun ouders. Die laatste groep kwam om te werken, de jongere generatie is hier geboren en getogen. Jonge moslims staan vaak voor dilemma’s. Hoe combineren ze bijvoorbeeld carrière en geloof?

 

Loyaliteit en W!J
‘De discussie over loyaliteit gaat over jezelf’ (Pieter Dronkers)
Volgens Pieter Dronkers heeft loyaliteit twee kanten: Wat wil jezelf? En wat wordt er van je verwacht? De eerste vraag gaat over wie je bent en wie je wilt zijn. Over waar je wortels liggen, waar jij je thuis voelt en wat je trouw blijft. De tweede vraag gaat over verwachtingspatronen. Wanneer hoor je erbij en hoe bewijs je dat? Volgens Dronkers zijn conflicten tussen je eigen wensen en bestaande verwachtingen onvermijdelijk.

 

Geloven en W!J
‘Ik vraag mij af of je overal thuis voelen wel mogelijk is’ (Suzette van IJssel)
Suzette van IJssel doet onderzoek naar multiple religious belonging: hoe mensen in onze samenleving zich thuis voelen bij meerdere levensbeschouwingen of religies tegelijkertijd. Ze groeide op in een familie waar al generaties lang geen duidelijke levensbeschouwelijke signatuur is. Een paar felle atheïsten, wat vrijzinnigen, zijdelingse katholieken, Nederlands-hervormden en iets-isten. Haar thuisloosheid is de aanzet voor een zoektocht naar spiritueel wereldburgerschap: de behoefte om je bij alle mensen en systemen thuis te voelen. Maar is je overal thuis voelen wel mogelijk?

 

Diversiteit en W!J
‘De realisatie van een nieuw wij hangt samen met een verandering in ons denken’ (Manuela Kalsky)
Manuela Kalsky is directeur van het DSTS en geeft leiding aan het onderzoeksprogramma ‘Op zoek naar een nieuw wij in Nederland’. In haar eigen onderzoek richt ze zich op vragen die met de in haar ogen ‘paradigmaverschuiving van eenheid naar veelheid in de 21ste eeuw’ te maken hebben. Welke gevolgen heeft dit nieuwe paradigma voor vragen omtrent (gelovige) identiteit en voor welke uitdagingen plaatst dit denken in veelvoud de theologie en de samenleving? We moeten in verscheidenheid leren denken – af van het oude of-of denken en toewerken naar en-en.

 

Het onderzoeksprogramma was gerelateerd aan project W!J met haar multimediale website www.nieuwwij.nl.